Ca’l plà sia o no, anca l’àœDC Valpusc’ciaf l’è realtà !
dal Dino Beti di Panìsc, vìtima da ‘n’alücinaziòn a efét riveladùr
Un mes fà, al Grigione al purtéa in prima pagina na nutizia dal tìtul «Il PDC Valposchiavo è realtà». Un àtim ì credü ca’l giurnal, par erùr, léa mütü na P al post dana U. Invece no, al vuléa bel e ben parlà da chel partìt cristiàn, e miga da chel altru muimént dit dal centru. Seri dunca restù vìtima dan’alücinaziòn, dal rest facila da spiegà: Dana part credéi ca un PDC al ghèra già in Val senza ca’l füs bösögn da’n metasü un altru. D’altra part, dal 5 da giügn pasù, sem cunvìnt ca in Valpusc’ciaf al gheingìr dabòn chel muimént pulìtich cula U, anca sa’l esìst fürtivamént, sicùmeca nüsün al conòs gnì se indiriz gnì la lista di membri…
Al basta però da paragunà quel ca l’é stait scrit e dit in püblich prim dali votaziòn cun quel ca l’é vignifò dali urni. Uardém d’apröf li cifri dali dua robi federali in votaziòn: Da quili e quìi ca gli én ìi a votà a Pusc’ciaf, 1280 (cioè al 70%) i gàn dit da nò al’üniòn dumèstiga registrada, e 1246 (cioè al 68%) gli àn refüdù Schengen/Dublin. Inscì nos bel Cumün, cun un per d’altri, l’à batü al récord di cumün plü refratàri da tüta la Svizara. Süindal total di 2660 citadini e citadìn ca i gàn al diritu da votà indal Cumün, i nò i fan pö fò quasi ‘l 50%. Quel ca l’é dapè propi poca roba da sa vantà.
Tant par sa fà na idèa dal pesu pulìtich e sucial dana roba inscì, fügürémas in pütüra sti 1250 femi e masc’c, tüc brai Pusc’ciavìn, igiò in prucesiòn in Cà da Cumün a fà savé se paré cun sgurlì viulentamént la crapa. Un cuadru impresiunànt, almenu vüdü da dafora! Ugnün al pò, quel l’é ciar, votà cume ‘l ga par e plas, e dal rest la pensà cume ‘l vol. Sa ün al preferìs uardà indrö e trucà un po’ plütòst chi fà’n pas inavànt, l’é afari sei. Al ghé gnent da ga rügasü. Urmài l’é inscì. Anca sa’l prumét poch da bon par gli àn chi vegn!
Sem però listés restù surprés da cume l’é vignidafò inda nos bel paés. Miga tant parchica nosa gent dasòlit la sìas otimista e, tradiziunalmént, plena da spìrit avangardista. Plütòst parchica, prim dala votaziòn, tüc i partìt e altri muimént pulìtich cunusüi in Val – cristiàn, sucialisti, indipendént, liberài, ecc. – gli éan daitfò paroli d’ùrdan da votà da scì par li dua robi! L’ünich partìt a lotà cume na belva par i doi nò l’èra pö l’UDC, ma al livèl cantunal e federal. In quant al’üniòn dumèstiga registrada, al ghé ben stait sti pori buni suori, ca gli àn credü da dué sa fà ‘l portaùs dal Vaticàn ca ‘l vuléa ca sa ga disés da nò a sta forma alternativa da cunvivenza ìntima. Sadanò, in Val, ben poch l’é stait scrit e quasi gnent dit in püblich cuntra l’üna o l’altra dali dua questiòn.
Ilura, par capì sta spece da cuntradiziòn, dua ipòtesi li podan forsi giütà: La prima l’é ca na magiuranza da quìi ca gli én ìi a votà, invece da ga daùra ali paroli d’ùrdan dai muimént pulìtich dal Cumün, gli àn scultù daplü scisciuladi e cunsigl vignìi da dafò da nosa Val. La segonda ipòtesi l’é ca stu altru partìt, apuntu quel cula U, l’esìst bel e ben chilò da nualtri. Ca’l gà daplü simpatizànt chi tüc gli altri partìt inzém. Ca, anca sa’l vol miga dì se nom gnì fa vedé se müs, indi mument decisìf dala vita cumünala cume l’indumenga dal 5 da giügn, stu mostru l’é perfetamént bon da fà sintì gli efèt dali cunvinziòn da sei simpatizànt… Urmài l’é inscì, e’l ghé gnent da scherzà. Ad ogni modu nualtri, sti mes e àn chi vegn, al sarà méi da miga’l dismentigà!
Redatto da Dino Beti di Panìsc – dino.beti@bluewin.ch